บทความวิชาการ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงทางสังคมบนรากฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเิพียง

ภาพในอดีต

เมื่อปี พ.ศ.2538 และ 2539 มีการพูดเรื่องไทยจะเป็นเสือตัวที่ 5 ในเอเชียอยู่ตลอดเวลา โดยใช้คำศัพท์ว่า “ นิคส์” (NIC หรือ Newly Industrial Country )  ขณะนั้นสภาพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พยายามที่จะชี้นำสังคมว่า การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาตินั้น ไม่ควรเน้นเหมือนดังเช่นแผนฯ 1 – แผนฯ7  เพราะเป็นจุดที่สังคมมั่งสู่ความไม่พอเพียง ไม่พอดี ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริงของสังคมไทยในขณะนั้น

แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 8

แผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติฉบับที่ 8 เน้นไปที่ 2 เรื่องหลัก คือ “การพัฒนาคน” และ        “ การมีส่วนร่วม” ซึ่งเป็นการจุดประกายของการสร้างภูมิคุ้มกัน อันเป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญของการทำแผนพัฒนาเศรษฐกิจฯของสภาพัฒน์ คือ เปลี่ยนเป็นแผนยุทธศาสตร์ที่มีจุดนำ ว่า ประเทศชาติควรจะวางจุดนำหรือจุดร่วมของประเทศชาติอย่างไร 

แต่ แผนฯ8 ไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างด้านการเงินระหว่างประเทศ และการที่เราลงทุนเกินตัว มีการใช้กระดาษ(ไม่ใช่เงินจริง แต่เป็นสัญญาเงินกู้) ในการที่จะสร้างรายได้ ทำให้พอมีการเริ่ม แผนฯ 8 ปรากฏว่าไม่ใช่คนไทยที่เข้ามาชี้นำการพัฒนา เพราะในระหว่าง ปี พ.ศ.2540 – 2544 รัฐบาลในขณะนั้นได้ทำหนังสือแจ้งความจำนงขอรับความช่วยเหลือทางวิชาการและการเงินจากกองทุนการเงินระหว่างประเทศ ( IMF)  ดังนั้นไอเอ็มเอฟจึงเข้ามาจัดการแม้กระทั่งระบบภาษี

เพราะฉะนั้น ในแผนฯ 8 สิ่งที่เราไม่คาดคิด ก็คือ วิกฤตเศรษฐกิจ เราต้องเข้าสู่ระบบไอเอ็มเอฟ คือ ไม่ใช่เราไปก็เขา แต่เขาบังคับให้เราต้องกู้ ดังนั้นจึงเป็นจุดสำคัญที่แผนฯ 8 ไม่ได้ถูกนำมาปฏิบัติ เพราะถูกควบคุมระบบจากไอเอ็มเอฟ

แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 9

พอหลังวิกฤตเศรษฐกิจ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีกระแสพระราชดำรัส เมื่อวันที่ 4 ธันวาคม ทรงพยายามจะให้คนเข้าใจปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และได้พระราชทานย้ำเช่นนั้นในช่วง  2 – 3 ปีต่อมา ซึ่งเป็นช่วงที่มีการร่างแผน ฯ 9     สภาพัฒนฯขณะนั้น ได้เชิญผู้ทรงคุณวุฒิในทางเศรษฐกิจและสาขาอื่น ๆ มาร่วมกันประมวลและกลั่นกรองพระราชดำรัสที่เกี่ยวกับเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง สรุปเป็นนิยาม “ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง “    แล้วนำขึ้นกราบบังคมทูลฯขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตนำบทความไปเผยแพร่ ซึ่งพระองค์ได้ทรงปรับปรุงแก้ไขแล้วพระราชทานให้เผยแพร่แก่ประชาชน

แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 10

ต่อมาในปี พ.ศ.2547   สภาพัฒน์ในขณะนั้น ได้มีมติเห็นชอบที่จะนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นแนวคิดหลัก แต่ต้องขยายความคิดเหล่านี้ลงไปในกระบวนการ โดยยึดหลักที่ “ คนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนา” อย่างต่อเนื่อง  และสิ่งสำคัญที่ต้องเน้นมากในแผนนี้ คือ   อยากเห็นเรื่องของ   การดูที่องค์รวม การอยู่ร่วมกันอย่างเป็นสุขของสังคมและการดูเรื่องของตัวชี้วัดในเชิงคุณภาพมากกว่า           เชิงปริมาณ เพราะฉะนั้น แผนฯ 10 จึงเน้นที่ “กระบวนการ” ไม่ใช่ “แผนงาน” ( จากปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง…สู่การปฏิบัติ , สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. 2551 )

  

องค์ประกอบหลัก

องค์ประกอบปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ประกอบด้วย 3 คุณลักษณะ และ 2 เงื่อนไข ดังนี้

                            3 ห่วง ประกอบด้วย ความพอประมาณ ความมีเหตุผลและการมีภูมิคุ้มกันในตัวที่ดี

                      ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่น้อยเกินไปและไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น

                     ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงจะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้อง และคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทานั้นๆ อย่างรอบคอบ

                    การมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบ และการเปลี่ยนแปลงด้านต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคำนึงถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ต่างๆ ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต

              2 เงื่อนไข ประกอบด้วยเงื่อนไขความรู้ และเงื่อนไขคุณธรรม

                         เงื่อนไขความรู้ ประกอบด้วย ความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่างๆที่เกี่ยวข้องอย่างรอบด้าน ความรอบคอบที่จะนาความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผน และความระมัดระวังในขั้นปฏิบัติ

                        เงื่อนไขคุณธรรม ประกอบด้วย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความซื่อสัตย์สุจริตและมีความอดทน มีความเพียร ใช้สติปัญญาในการดำเนินชีวิต 

  

พระราชดำรัส

“ บางคนพูดบอกว่า เศรษฐกิจพอเพียง นี้ไม่ถูก ทำไม่ได้ ไม่ได้ ได้ยินคนเค้าพูด แต่ว่าส่วนใหญ่บอกว่าดี  แต่พวกส่วนใหญ่ที่บอกว่าดีนี้เข้าใจแค่ไหนก็ไม่ทราบ แต่ยังไงก็ตาม เศรษฐกิจพอเพียงนี้ขอย้ำว่า เป็นการทั้งเศรษฐกิจ หรือความประพฤติที่ทำอะไรเพื่อให้เกิดผล โดยมีเหตุและผล คือ เกิดผลมันมาจากเหตุ ถ้าทำเหตุที่ดี ถ้าคิดให้ดีให้ผลที่ออกมา คือ สิ่งที่ติดตามเหตุ  การกระทำก็จะเป็นการกระทำที่ดี และผลของการกระทำนั้น ก็จะเป็นการกระทำที่ดี ดีแปลว่า มีประสิทธิผล ดีแปลว่า มีประโยชน์ ดีแปลว่าทำให้มีความสุข “

                ( พระราชดำรัสเนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา : 4 ธันวาคม 2543 )

จากที่ผู้เขียนยกกล่าวอ้างมาข้างต้น อาจกล่าวได้ว่า ปรัชญาฯนี้เป็นวิถีทางในระบบวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ ที่กล่าวว่าทุกสิ่งย่อมเกิดมาแต่เหตุ เพียงแต่ปัญญาของมนุษย์นั้นยังไม่ละเอียดลึกเพียงพอที่จะหาเหตุนั้น สอดคล้องกับคำตรัสขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่ท่านตรัสรู้อริยสัจสี่มาประมาณ 2500 กว่าปี ที่ว่า ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ทุกข์อย่างย่อมเกิดมาแต่เหตุ ถ้าดับเหตุลงได้ทุกข์ย่อมไม่เกิด และการดับเหตุแห่งทุกข์นั้น ไม่ใช่แค่ดำริ แค่นึก แล้วทุกข์จะดับลง ซึ่งทุกข์ในวันนี้ เราเรียกว่าปัญหา

ทุกข์ย่อมเกิดมาแต่เหตุ

ปัญหาทุกอย่างย่อมเกิด ขึ้นจากเงื่อนไของค์ประกอบของสาเหตุ ต่าง ๆ ถ้าเราสามารถทำความคิดความเห็นให้ถูกต้องเที่ยงตรงและมั่นคงในเหตุผล จนรู้วิธีที่จะกระทำเหตุได้อย่างถูกฝาถูกตัวและทำอย่างพอเหมาะพอประมาณ ผลที่ตามมาก็ย่อมจะนำไปสู่การคลี่คลายของปัญหาทั้งหลาย
              เมื่อปัญหาต่าง ๆได้รับการแก้ไขอย่าง ถูกต้องเที่ยงตรง ตามเหตุและผล ให้มาก พอเพียง จนถึงจุด ๆ หนึ่งที่เป็นจุดมวลวิกฤติ ของความเปลี่ยนแปลง ระบบภูมิคุ้มกันในตัว ต่อผลกระทบใด ๆ อันเกิดขึ้นจาก การเปลี่ยนแปลงทั้งหลาย ก็จักเกิดขึ้นตามมาโดยอัตโนมัติ  (  แนวปฏิบัติ 7 ขั้นสู่วิถีเศรษฐกิจพอเพียงฯ.           สุนัย เศรษฐบุญสร้าง. ก.พ. 2550 )

“เศรษฐกิจพอเพียง” เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสชี้แนวทางการดำเนินชีวิตแก่พสกนิกรชาวไทยมาโดยตลาดนานกว่า 25 ปี ตั้งแต่ก่อนเกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจ (อ้างถึงจากhttp://www.bloggang.com/mainblog.php?id=merveillesxx&month=29-12-2004&group=4&gblog =21) 

และเมื่อภายหลังได้ทรงย้ำเน้นแนวทางการแก้ไขเพื่อให้รอดพ้น และสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนภายใต้กระแสโลกาภิวัฒน์และความเปลี่ยนแปลงต่าง(จากหนังสือเศรษฐกิจพอเพียงคืออะไรจัดทำ โดยคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงสำนักงานคณะกรรมการเศรษฐกิจและสังคมห่งชาติ)

พระราชดำรัส

“ ทั้งนี้จะต้องอาศัยความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างยิ่ง ในการนำวิชาการต่าง ๆ มาใช้ในการวางแผน  และการดำเนินการทุกขั้นตอน ขณะเดียวกันจะต้องเสริมสร้างพื้นฐานจิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจ้าหน้าที่ของรัฐ นักทฤษฏี และนักธุรกิจในทุกระดับให้มีสำนึกในคุณธรรม  ความซื่อสัตย์ และให้มีความรอบรู้ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิตด้วยความอดทน ความเพียร มีสติปัญญา และความรอบคอบ “

             

( พระราชดำรัสเนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา : 4 ธันวาคม 2543 )

                                ในอดีตที่ผ่านมา มีตัวอย่างของโครงการมากมายหลายต่อหลายโครงการที่เรานำความรู้มาใช้ในการพัฒนาอย่างไม่รอบคอบ ไม่ระมัดระวัง และไม่รอบรู้  ผลก็คือ ความรู้ดังกล่าวช่วยแก้ปัญหาของผู้คนในบางมิติ  แต่ก็กลับไปสร้างปัญหาให้ขยายตัวเพิ่มขึ้นในอีกบางมิติ เช่น การพัฒนาภาคเกษตรโดยนำปุ๋ยเคมีและสารเคมีมาช่วยเร่งผลผลิตทางการเกษตร  ถึงแม้ผลผลิตจะเพิ่มสูงขึ้นตามเป้า แต่สารเคมีทางการเกษตรก็ไปทำลายดินและสิ่งแวดล้อมจนส่งผลเสียในระยะยาวตามมา

                                ดังนั้นนอกจากอาศัยความรู้แล้ว ก็ต้องอาศัยคุณธรรมจริยธรรมที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับการปฏิบัติในขั้นตอนนั้น ๆ เข้ามาใช้ควบคู่กันไปด้วย  จึงจักสามารถช่วยให้การประพฤติปฏิบัติตามเป้าหมายของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงบรรลุผลตามความมุ่งหมาย

                                ฉะนั้น “ ความรู้คู่คุณธรรม” จึงเปรียบเสมือน “ร่างกายกับจิตใจ” ที่ต้องอาศัยซึ่งกันและกันเป็นองค์ประกอบสำคัญพื้นฐาน สำหรับการพัฒนาให้ดำเนินไปในทางสายกลาง ตามแนวทางแห่งปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง อันจะขาดองค์ประกอบด้านในด้านหนึ่งไปไม่ได้ ดังพระบรมราโชวาทที่ทรงชี้ให้เห็นว่า

พระราชดำรัส

“ การสร้างความสำเร็จในกิจการงานทุกอย่าง ทุกระดับ รวมทั้งความสำเร็จในชีวิตของแต่ละคนด้วยนั้น ต้องอาศัยปัจจัยสำคัญประกอบกันถึงสามส่วน ส่วนที่หนึ่ง คือ ความรู้และความชำนาญทางวิชาการ ซึ่งเป็นปัจจัยพื้นฐานหรือเป็นเครื่องปฏิบัติงานแท้ ๆ  ส่วนที่สอง คือ ความละเอียดถี่ถ้วน ความตั้งใจ และความอุตสาหพยายาม  ซึ่งเป็นเครื่องช่วยให้ทำการได้ไม่ผิดพลาดบกพร่องและสำเร็จลุล่วงได้ตลอด  ไม่ทิ้งขว้างละวางเสียกลางคัน  ส่วนที่สามนั้น ได้แก่ สติระลึกรู้ตัว และปัญญาความรู้ชัด  หรือความเฉลียวฉลาดที่จะหยุดคิดพิจารณากิจที่จะทำ คำที่จะพูดทุกอย่าง ให้เป็นไปโดยถูกต้องเที่ยงตรงตามกระบวนการของเหตุผล ซึ่งจะช่วยให้ดำเนินชีวิต และการงานไปในทางเจริญ “

(พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยรามคำแหง:22ธันวาคม 2520)

พระบรมราโชวาทเรื่องคุณธรรม 4 ประการ

                             

                               เนื่องจาก “ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯได้พระราชทาน พระบรมราชานุญาตให้นำไปเผยแพร่  เพื่อเป็นแนวทางพัฒนาประเทศไทยสู่การเป็น “สังคมฐานปัญญา” นั้น มีเนื้อหาที่ลุ่มลึกและค่อนข้างเป็นนามธรรม อันส่งผลให้หน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องยังไม่สามารถพัฒนาวิธีการที่จะประยุกต์ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ดำเนินการได้อย่างเป็นรูปธรรม และเป็นขั้นตอน  เพื่อให้บรรลุผลสัมฤทธิ์ตามเป้าหมายของปรัชญาการพัฒนาดังกล่าวได้

                            ในขณะที่พระบรมราโชวาทเรื่องคุณธรรม 4 ประการ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯทรงมีพระราชดำรัสในวาระสำคัญยิ่งของพระราชพิธีบวงสรวงสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า เมื่อวันที่  5 เมษายน 2525  และมีการเผยแพร่อย่างกว้างขวางมาก่อนหน้านี้นั้น  ถ้าพิจารณาให้ดีจะเห็นว่า      เป็นกระบวนการทางปัญญาชุดหนึ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับกระบวนการทางวิทยาศาสตร์  อันสามารถจะประยุกต์พัฒนาให้เป็นเครื่องมือในการปลดปล่อยศักยภาพทางปัญญาของผู้คน  เพื่อนำไปสู่การสร้าง   “สังคมฐานปัญญา”  ตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงได้อย่างเป็นรูปธรรมยิ่งขึ้น  เนื้อหาของคุณธรรม 4 ประการตามพระราชดำรัสดังกล่าว ได้แก่

พระราชดำรัส

                                “ คุณธรรมที่ทุกคนควรจะศึกษาและน้อมนำมาปฏิบัติมีอยู่สี่ประการ

                                ประการแรก คือ การรักษาความสัจ  ความจริงใจ ต่อตัวเอง ที่จะประพฤติแต่สิ่งที่                 

                                                                   เป็นประโยชน์ และเป็นธรรม

                                                ประการที่สอง คือ การรู้จักข่มใจตนเอง ฝึกใจตนเองให้ประพฤติปฏิบัติอยู่ในความ

                                                                      สัจความดีนั้น

                                                ประการที่สาม คือ การอดทน อดกลั้น และอดออม  ที่จะไม่ประพฤติล่วงความสัจ

                                                                      สุจริต ไม่ว่าด้วยเหตุประการใด

                                                ประการที่สี่ คือ การรู้จักละวางความชั่ว ความทุจริต และรู้จักสละประโยชน์ส่วน

                                                                  น้อยของตน เพื่อประโยชน์ส่วนใหญ่ของบ้านเมือง

(  พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ในพระราชพิธีบวงสรวงสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า งานเฉลิมสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบรอบ 200 ปี ณ พลับพลาพิธีท้องสนามหลวง วันจันทร์ที่ 5 เมษายน พุทธศักราช 2525)

                                คุณธรรม 4 ประการ เริ่มต้นข้อแรกด้วยการประพฤติปฏิบัติ “สิ่งที่เป็นประโยชน์และเป็นธรรม”  ซึ่งการที่จะปฏิบัติใน “สิ่งที่เป็นประโยชน์” ได้อย่างเหมาะสม  ก็ต้องอาศัยความรอบรู้ ความรอบคอบ และนำวิชาการต่าง ๆ มาใช้ดำเนินการในทุกขั้นตอนด้วยความระมัดระวัง  ขณะเดียวกันการจะปฏิบัติ “สิ่งที่เป็นธรรม” ได้ ก็ต้องอาศัยความสำนึกในคุณธรรมต่าง ๆ เป็นกรอบการทำงานควบคู่ไปด้วย

                                ผลที่สุดทิศทางของการปฏิบัติ “สิ่งที่เป็นประโยชน์และสิ่งที่เป็นธรรม”  นั้นๆ ก็จะนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนแข็งแรง มีความพอดีพอประมาณบนพื้นฐานของความเป็นเหตุเป็นผล  อันจะก่อให้เกิดระบบภูมิคุ้มกันต่อความเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ที่มกระทบ ซึ่งก็คือสารัตถะสำคัญแห่งปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

โครงการพัฒนาเงื่อนไขคุณธรรมของข้าราชการ

เพื่อสนับสนุนเศรษฐกิจพอเพียง

                ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีเงื่อนไขพื้นฐานคือความรู้คู่คุณธรรม คำว่า คุณธรรม(Virtue) นั้น พจนานุกรมฉบับเฉลิมพระเกียรติ พ.ศ.2530 ให้ความหมายไว้ว่า  สภาพคุณงามความดี  ใน http://www.pharm.chula.ac.th/ethic/sub_content/1net11.htm) ได้ให้ความหมายไว้ว่า “ คุณธรรมหมายถึง สภาพคุณงามความดีทางความประพฤติและจิตใจ เช่น ความเป็นผู้ไม่กล่าวเท็จโดยหวังประโยชน์ส่วนตนเป็นคุณธรรมประการหนึ่ง คำว่า คุณ ภาษาบาลี แปลว่า ประเภท,ชนิด  ธรรม หมายถึง หลักความจริง หลักการในการปฏิบัติ ดังนั้น อาจอธิบายได้ว่า คุณธรรม คือ จริยธรรมที่แยกเป็นรายละเอียดแต่ละประเภท เช่น เมตตา กรุณา เสียสละ ซื่อสัตย์ อดทน ฯลฯ สิ่งเหล่านี้หากผู้ใดประพฤติปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ ก็จะเป็นสภาพคุณงามความดีทางความประพฤติและจิตใจของผู้นั้น”

                                การที่จะให้เกิดคุณธรรมดังกล่าวจำเป็นจะต้องมีการพัฒนาส่งเสริมสนับสนุนอย่างเป็นระบบ ข้าราชการ ซึ่งในที่นี้หมายถึงข้าราชการการเมือง ข้าราชการประจำ และเจ้าหน้าที่ของรัฐทุกระดับ เป็นกลุ่มบุคคลที่มีบทบาทสำคัญในสังคม และจำเป็นที่จะต้องมีการพัฒนาเงื่อนไขคุณธรรมให้เกิดขึ้นในหมู่ข้าราชการให้จงได้ เพื่อสนับสนุนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงให้เป็นผลสำเร็จ

การขับเคลื่อนวาระแห่งชาติฯ

                                การขับเคลื่อนจะแยกเป็น 3 ระดับ คือ ระดับรัฐบาล ที่ขับเคลื่อนในภาพรวมทั้งระบบในภาครัฐ  ระดับหน่วยงาน ที่มุ่งให้ในแต่ละส่วนราชการกำหนดกลยุทธ์/โครงการ/นวัตกรรมใหม่ๆ เพื่อเสริมสร้างระบบคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาล   ระดับบุคคล  คือข้าราชการแต่ละคนจะต้องมุ่งเน้นการปลูกฝังอุดมการณ์ คุณธรรม และจริยธรรม ให้หยั่งรากลึกลงไปในมโนจิตจนเป็นพฤตินิสัย เพื่อสร้างศักดิ์ศรีและคุณค่าแห่งชีวิตของตน ( วาระแห่งชาติฯ , 18 ธันาคม 2549: 11)

  

ยุทธศาสตร์สำคัญของภาครัฐ

                ยุทธศาสตร์สำคัญในการดำเนินการได้แก่

1.             การยกร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมธรรมาภิบาลภาครัฐ โดยมีองค์ประกอบหลัก คือ

ก.      การจัดตั้ง “สภาพธรรมาภิบาลแห่งชาติ”

ข.      การจัดตั้งองค์กรสนับสนุนการปฏิบัติงานในภาครัฐ ได้แก่ สำนักส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรม และธรรมาภิบาลภาครัฐ

2.             การสร้างกระบวนการเรียนรู้ในระดับองค์กรและระดับบุคคล ด้านคุณธรรม จริยธรรม และ         ธรรมาภิบาลในภาคราชการ เพื่อผลักดันให้เกิดองค์การสุจริตธรรมที่มีศักดิ์ศรี ประกอบด้วย 7 ยุทธศาสตร์ ดังนี้

ก.      การสร้างกลุ่มผู้นำและผลักดันให้เกิดองค์การแห่งสุจริตธรรม

๑.            โครงการพัฒนาผู้นำที่มีวิสัยทัศน์ คุณธรรม และจริยธรรมในภาครัฐ(สนง.ก.พ.)

๒.          โครงการสร้างองค์การต้นแบบในการปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ วัฒนธรรม และค่านิยม (สนง. ก.พ.ร.)

ข.      การปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ วัฒนธรรม ค่านิยม และการพัฒนาข้าราชการ

๑.            โครงการพัฒนานักบริหารการเปลี่ยนแปลงรุ่นใหม่(สนง. ก.พ.ร.)

๒.          การดำเนินการพัฒนาข้าราชการบรรจุใหม่ของระบบราชการพลเรือนอย่างเป็นระบบ

ค.      การให้คำปรึกษา แนะนำ และการจัดการความรู้เพื่อส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และ ธรรมาภิบาล

๑.            โครงการส่งเสริมให้มีการจัดการความรู้และการปฏิบัติอันเป็นเลิศด้านจริยธรรมและธรรมาภิบาล (สนง.ก.พ.ร.)

๒.          การวางระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารจริยธรรม

ง.       การปรับปรุงระบบบริหารงานบุคคลให้เอื้อต่อการส่งเสริมคุณธรรมและจริยธรรมของ

๑.            การส่งเสริมความเข้มแข็งการพิทักษ์ระบบคุณธรรม (สนง.ก.พ.)

๒.          การจัดทำสมุดพกข้าราชการ/บนทึกผลงานและคุณงามความดี(ทุกส่วนราชการ)

จ.       การพัฒนาระบบบริหารจัดการด้านคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาล

๑.            การพัฒนาตัวชี้วัดจริยธรรม (สนง. ก.พ.ร.)

๒.          การแต่งตั้งและพัฒนาผู้รับผิดชอบด้านจริยธรรมในส่วนราชการ(สนง. ก.พ.ร.)

ฉ.      การวัดผลและการตรวจสอบด้านจริยธรรม

๑.            การจัดทำแบบประเมินตนเอง(สนง. ก.พ.)

๒.          การเสริมความเข้มแข็งให้กับคณะกรรมการตรวจสอบและประเมินผลภาคราชการประจำกระทรวง (สนง. ก.พ.)

( ที่มี : ประมวลจากวาระแห่งชาติด้านจริยธรรม ธรรมาภิบาล และการป้องการการทุจริตและประพฤติมิชอบในภาครัฐ, 2549)

สรุป

                ความพยายามส่งเสริมคุณธรรมแก่ข้าราชการมีมาตามลำดับอย่างต่อเนื่อง แต่การได้ผลจริงในทางปฏิบัติยังไม่เป็นที่น่าพอใจ  การกำหนดวาระแห่งชาติ เป็นอีกทางหนึ่งของความพยายามที่จะต้องติดตามผลการนำยุทธศาสตร์และโครงการต่าง ๆ ไปปฏิบัติต่อไป  ข้อเสนอแนะข้อหนึ่ง คือ ควรมีการจัดลำดับความสำคัญหรือความเร่งด่วนของแต่ละโครงการหรือกิจกรรม  ซึ่งจะส่งผลต่อการพิจารณาอนุมัติงบประมาณซึ่งมีจำกัดด้วย  บางโครงการเป็นไปได้ที่จะดำเนินการในทันที เพราะใช้งบประมาณไม่มาก และมีพื้นฐานการดำเนินการอยู่แล้ว   อย่างไรก็ตาม ควรที่มีการเสนอการจัดลำดับอีกรูปแบบหนึ่งเพิ่มเติม โดยจัดลำดับตามประสิทธิผลต่อการส่งเสริมคุณธรรมที่คาดว่าน่าจะเกิดขึ้นจากโครงการนั้น ๆ ซึ่งก็คือการนำเทคนิคการวิเคราะห์โครงการมาใช้นั้นเอง จากนั้นจึงจัดทำแผนระยะสั้น ระยะยาว รวมทั้งจัดเตรียมงบประมาณให้สอดคล้องกัน และมีการประเมินผลซึ่งเชื่อมโยงกับการให้รางวัลและลงโทษเพื่อเพิ่มแรงจูงใจในการดำเนินการให้แก่หน่วยงานรับผิดชอบหลักที่รับผิชอบโครงการ/กิจกรรม  เพื่อให้การดำเนินการเป็นระบบ มีความต่อเนื่อง ซึ่งจะทำให้เป็นพื้นฐานที่แข็งแรงสำหรับที่จะสนับสนุนเศรษฐกิจพอเพียงต่อไป บางครั้งมีการดำเนินการที่เข้มแข็งแต่เพียงระยะแรก  จากนั้นก็เงียบหายไปจากความสนใจ เนื่องจากขาดงบประมาณและความสนับสนุนที่ต่อเนื่อง ทำให้ต้องเริ่มต้นใหม่อยู่เรื่อย ซึ่งเป็นเรื่องที่สูญเปล่าและน่าเสียดายเวลาที่เสียไปเป็นอย่างยิ่ง

บรรณานุกรม

สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.  จากปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง.....สู่การปฏิบัติ.  กรุงเทพฯ : เพชรรุ่งการพิมพ์. ๒๕๕๑.

สุนัย  เศรษฐบุญสร้าง.  แนวทางปฏิบัติ 7 ขั้นสู่วิถีเศรษฐกิจพอเพียง จากแนวปฏิบัติสู่แนวคิดทางทฤษฎีของเศรษฐกิจพอเพียง.  กรุงเทพฯ : บ.ซีเอ็ดยูเคชั่น. ๒๕๕๐.

ศูนย์ศึกษาเศรษฐกิจพอเพียง สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.  ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงกับการบริหารการพัฒนา.  กรุงเทพฯ : 2551.